Thị trường TMĐT truyền thống hiện vẫn chủ yếu là sân chơi của các “ông trùm” lâu năm, nhưng có sự khác biệt rõ rệt về độ phổ biến. Tuy nhiên, tất cả các startup TMĐT đều lỗ vốn, không có lãi trong thời gian dài.
Báo cáo hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam năm 2022 do Nextrans công bố mới đây cho biết, so với 5 quốc gia có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất Đông Nam Á khác, quy mô thị trường thương mại điện tử (GMV) của Việt Nam năm 2015 là thị trường khiêm tốn nhất với chỉ 0,4 tỷ USD.
Tuy nhiên, quy mô thị trường thương mại điện tử của đất nước dự kiến sẽ đạt 32 tỷ USD (GMV) vào năm 2025, ghi nhận tốc độ tăng trưởng kép hàng năm lên tới 31,7% trong giai đoạn 2022 – 2025. Con số này sẽ đưa Việt Nam trở thành quốc gia có tốc độ phát triển thương mại điện tử nhanh nhất trong khu vực.
Xét về doanh thu TMĐT, tổng doanh thu tại Việt Nam ước đạt 14 tỷ USD vào năm 2022 với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm giai đoạn 2018 – 2022 là 15%. Tốc độ CAGR tăng mạnh trong giai đoạn 2022 – 2025 (31,7%) cho thấy tiềm năng tăng trưởng của ngành.
Giá trị các thương vụ giảm do khủng hoảng toàn cầu
Giá trị các thương vụ đầu tư cho doanh nghiệp TMĐT Việt Nam được công bố đạt 161,6 triệu USD . Về số lượng thương vụ, các công ty khởi nghiệp thương mại điện tử Việt Nam đã nhận được tổng cộng 17 khoản đầu tư , chiếm 14% số thương vụ fintech ở Đông Nam Á.
Quỹ đầu tư mạo hiểm Nextrans Việt Nam nhận định, so với bối cảnh thương mại điện tử năm 2021, dòng vốn năm 2022 đã giảm đáng kể do các hoạt động đầu tư bị ảnh hưởng bởi suy thoái kinh tế và lĩnh vực này đã trải qua giai đoạn được “thổi phồng” sau đại dịch. Trong khi một lượng lớn dòng vốn đổ vào TMĐT truyền thống vào năm 2021 (như khoản đầu tư 410 triệu USD vào VinCommerce và 278 triệu USD vào Tiki) thì năm 2022, giá trị đầu tư có phần khiêm tốn nhưng nhiều thương vụ đổ vào các phân khúc đang phát triển hơn. Đó là một tín hiệu tích cực cho thấy lĩnh vực này vẫn còn nhiều dư địa để phát triển.
Tốc độ cấp vốn chậm lại do 2 trong số 4 startup lớn – Shopee và Lazada đã được hỗ trợ bởi các đại gia trong khu vực và tiến gần hơn đến giai đoạn trưởng thành. Tâm điểm của các thương vụ được tiết lộ trong năm 2022 thuộc về Concung và Onpoint Ecommerce, với số vốn đầu tư lần lượt là 90 triệu USD và 50 triệu USD. Trong khi đó, năm 2022 cũng chứng kiến hai giao dịch chưa được tiết lộ với những công ty chủ chốt trong nước – Tiki và Sendo. Những startup này đã liên tục huy động vốn trong những năm gần đây với mục đích tìm kiếm các nguồn dự phòng tiềm năng, củng cố tăng trưởng và chiếm thị phần lớn hơn. Điều này rất cần thiết đối với các công ty cho các kế hoạch IPO.
Từ phía các nhà đầu tư, lĩnh vực thương mại điện tử của Việt Nam đang phát triển tới một giai đoạn hấp dẫn khi xuất hiện một làn sóng mới của các công cụ hỗ trợ thương mại điện tử. Khi thị trường trưởng thành, sẽ có ngày càng nhiều công ty cung cấp các sản phẩm thích hợp cho thương mại điện tử. Các vòng gây quỹ thành công của Rino, Aemi Beauty, EQUO và Piktina là những ví dụ điển hình.
Thứ hạng các website TMĐT
Phần lớn thị phần TMĐT vẫn thuộc về những tay chơi lâu năm trong mảng TMĐT truyền thống. Năm 2022, Shopee là trang TMĐT phổ biến nhất tại Việt Nam dựa trên lượng truy cập trung bình hàng tháng, với khoảng 84,5 triệu lượt truy cập mỗi tháng.
Theo sau lần lần là hai đại diện thuộc hệ sinh thái MWG – Thế Giới Di Động với trung bình 54,03 triệu lượt truy cập/tháng và Điện Máy Xanh với 20,82 triệu lượt truy cập/tháng.
Lazada đứng thứ tư với 16,79 triệu lượt truy cập/tháng, bằng 1/5 so với Shopee và bằng 1/3 so với Thế Giới Di Động. Tiki đứng cuối cùng trong top 5 khi chỉ thu hút được 15,07 triệu lượt truy cập/tháng. Sendo xếp thứ 10 với 3,24 triệu truy cập/tháng.
Tuy nhiên, tất cả những tay chơi chính trong TMĐT truyền thống đều phải đối mặt với tình trạng lỗ vốn lớn và không có lãi trong một thời gian dài, do hoạt động đốt tiền để phát triển bằng mọi giá. Trước tình trạng thua lỗ, Tiki và Sendo phải huy động vốn liên tục để được hậu thuẫn tốt hơn, trong khi những ông lớn được hậu thuẫn và chịu ít áp lực hơn như Shopee chưa có động thái gì đáng chú ý, chỉ tăng phí hoa hồng đối với người bán nội địa.
TikTok Shop đe doạ các anh lớn
Trong khi thương mại điện tử truyền thống vẫn chiếm ưu thế, các nền tảng mạng xã hội có dấu hiệu tăng tốc. Nền tảng mạng xã hội được sử dụng phổ biến nhất – TikTok đã ra mắt TikTok Shop tại Việt Nam trong năm nay để thúc đẩy doanh số bán hàng thông qua phát trực tiếp.
TikTok Shop cũng cho phép người dùng hoàn tất giao dịch bên trong ứng dụng thay vì nhấp vào các liên kết được liên kết. Về mặt kỹ thuật, điều đó đồng nghĩa với việc các thị trường như Shopee và Lazada bị mất doanh thu. Tại Việt Nam, TikTok Shop GMV đã gần bằng Lazada vào năm 2022, trở thành một trong ba tay chơi chính trong lĩnh vực này.
Ngoài TikTok Shop, các nền tảng thương mại điện tử xã hội địa phương như Selly và Mio App đang nhắm mục tiêu vào thị trường ngách và có nhiều cơ hội phát triển.
